ترکیه؛ کشور همسایهای که سالهاست به مقصدی آسان برای مهاجرت ایرانیها تبدیل شدهاست. نزدیکی فرهنگی و سهولت در رفت و آمد به ترکیه، این کشور را به یکی از مهاجرپذیرترین کشورها برای ایرانیان بدل کرده بود. مقررات نه چندان سختگیرانهای که برای دریافت اقامت دایم در ترکیه وجود داشت، تمایل افراد را برای سکونت در این کشور دو چندان میکرد. بر اساس آمار سازمان اداره امور مهاجرت ترکیه حدود ۱۱۵ هزار ایرانی با اقامت در ترکیه زندگی میکنند: «حدود ۱۰ هزار نفر اقامت دانشجویی، ۴ هزار نفر اقامت خانواده و تقریبا ۹۵ هزار نفر اقامت موقت دارند که از بین آنها ۸۰ هزار نفر با اقامت توریستی در ترکیه زندگی میکنند.»
عکس از خبرگزاری آناتولیلیر، از اینترنت تا کف خیابان
هر ایرانی در ترکیه اما، راه و رسم متفاوتی را برای بقا اختیار میکند. از کار در رستورانها و سالنهای آرایشی تا راهاندازی فروشگاههای آنلاین لباس و بازاریابی تورهای تفریحی و سیاحتی. حتی کافی است که در «تقسیم» استانبول قدمی بزنید تا زمزمههای فارسی در شلوغی پیادهراه، از کسب و کار دیگر برخی ایرانیها در ترکیه پرده بردارد: «گل، کوک، اسید!» اهالی ایران تنها قسمتی از خیل عظیم مهاجرانی هستند که بدون اقامت کاری در ترکیه مشغول به کارند. دولت «اردوغان» اما چند صباحی است که کمر به برهم زدن این «بینظمی منظم» بستهاست.
در سال ۲۰۱۹ قانون «اتباع خارجی و حفاظت بینالمللی» در ارتباط با نحوه اخذ و تمدید اقامت موقت توریستی در ترکیه، به گونهای تغییر یافت که این تسهیلات برای شهروندان خارج از کشورهای عضو سازمان همکاری توسعه و اقتصادی، اتحادیه اروپا، روسیه و چین از یکم ژانویه ۲۰۲۰ بیش از یک سال تمدید نشود. اما شیوع کرونا و بسته شدن مرزها، اجرای این طرح را که شامل حال ایرانیها نیز میشد، به حالت تعلیق درآورد. «اسماعیل چاتاکلی»، معاون وزیر کشور ترکیه در روزهای گذشته در نشستی با اصحاب رسانه اعلام کرد که در دوره جدید، محدودیتها در رابطه با نحوه اخذ اقامت موقت توریستی آغاز خواهد شد. «فاتح چایاباتماز»، نماینده انجمن صنعتگران و بازرگانان مستقل ترکیه به خبرنگار آناتولی گفته: «اطلاعات بهدستآمده حاکی از این است که از هر ۱۰ مورد تقاضا برای تمدید اقامت موقت توریستی ۹ مورد پذیرفته نمیشود».
اقامت توریستی یکی از ۱۴ نوع اقامت موقت در ترکیه است. دولت این کشور میگوید اگر توریستی که به ترکیه آمده، پس از پایان بازدیدش درخواست اخذ اقامت بیشتر داشته باشد، این مساله باید همزمان به نفع مهاجر و دولت باشد. تمدید اقامت، صرفا میتواند با اهداف آموزشی و سرمایهگذاری باشد. یعنی مهاجران میتوانند اقامت کاری، تحصیلی و ملکی داشته باشند. با اجرای قوانین تازه، اقامت توریستی ترکیه بیش از ۶ماه صادر نشده و اقامتهای قبلی افراد نیز تمدید نخواهد شد.
ماندن و بازنگشتن؛ مساله این است!
خرید مسکن در ترکیه، برای آنان که دستشان به دهانشان می رسد، سالها یکی از آسانترین راههای اخذ اقامت دایم در ترکیه بوده است. در ۱۰ ماهه اول سال ۲۰۲۱، حدود ۷۱هزار و ۸۸ خانه توسط ایرانیها در ترکیه خریداری شده و همین، ایرانیان را به بزرگترین خریداران خارجی مسکن در ترکیه تبدیل کردهاست. رتبه دوم در مدت مشابه با خرید ۶۵۴۷ خانه در اختیار عراقیها است.
حالا اما، توریست ایرانی ساکن ترکیه که مرغ ماندنش در این کشور یک پا دارد، که نه توان خرید ملک دارد و نه توان اشتغالزایی و تا امروز با تمدید اقامت توریستی، گلیم از آب بیرون میکشید باید فکر راه دیگری باشد. راهی که شاید پایانش، جز بازگشت به وطن نباشد. در محدودیتهای جدید، متقاضیان دریافت اقامت کار در ترکیه، یا باید توسط شرکتی معتبر به اشتغال دعوت شوند و یا برای کارآفرینی با شرط «استخدام دستکم ۵ کارگر ترکیهای» اقدام کنند. شروطی که شاید اجرایشان توسط مهاجرینی با سودای زندگی حداقلی در ترکیه کمی فرای حد تصور باشد. این محدودیتها اما، به سود دلالهای پرنفوذ ترک تمام شده است. یکی از ساکنین استانبول به «فراز» گفته که دلالها با دریافت ۲۵۰۰دلار آمریکا برای افراد اقامت کاری میگیرند. اقامتی که میانگین خالص حقوق دریافتی مهاجرین از کارفرمای ترکیهای را به حدود ۲هزار و ۵۰۰ لیر در ماه میرساند. حقوق ۱۴ ماه کار در ازای اقامت کاری در ترکیه!
چه چیزی است که ایرانیها را چنین تشنه سکونت در ترکیه-آن هم به هر قیمتی- کردهاست؟ از خرید ملک تا کارگری و کارآفرینی، از رضایت به کیفیت زیست حداقلی تا دستبهدامان دلالها شدن، همه و همه، بیش از آنکه رنگ و بوی مهاجرت داشته باشد، به فرار میماند...
بررسی فرونشست محوطه باستانی مرودشت در گفتگو با حمیدرضا خادم
۵ پرده از زندگی سیاسی محمدباقر قالیباف
مرز حریم خصوصی و عرصه عمومی کجاست؟
اینفوگرافیک
هفتخوان خرید گوشیهای اپل در ایران